De culinaire tradities van Zweden, Denemarken, Noorwegen, IJsland en Finland worden voor het gemak vaak onder de noemer van de Scandinavische keuken gezet. En hoewel ze elk een uniek culinair erfgoed hebben, zijn er heel wat gemeenschappelijke elementen door hun geografische nabijheid en historische banden.
De keuken is bekend om haar eenvoud, het gebruik van lokale en seizoensgebonden ingrediënten en de relatie met de natuur. Traditie en authenticiteit zijn erg belangrijk, maar in de moderne Scandinavische keuken worden steeds vaker internationale smaken en kooktechnieken gebruikt, waardoor het een diverse en evoluerende culinaire traditie is.
Door de eindeloze kustlijnen speelt vis uiteraard een belangrijke rol in de Scandinavische keuken; je vindt er haring, zalm, kabeljauw, makreel, garnalen, verschillende schelpdieren.. Men heeft een lange traditie in het conserveren, bv. door pekelen en inmaken. Gravad lax (letterlijk ‘begraven zalm’) of gravlax is met voorsprong het bekendst, maar ook ingelegde haring is erg populair.
Ook donker roggebrood is wordt erg veel gegeten, vaak met boter, kaas of ander beleg.
Zuivelproducten, zoals kaas, boter en zure room nemen ook een prominente plaats in.
In de meer landelijke en noordelijke gebieden wordt wild zoals rendier en eland gegeten, meestal bereid als stoofpot of steak.
De bossen en weiden in de regio leveren een verscheidenheid aan wilde bessen zoals vossenbessen (lingonberry in het Engels), bergframbozen (cloudberry) en bosbessen. Ze worden gebruikt in jam, desserts, sauzen en likeuren. Ook andere eetbare planten zoals paddenstoelen, daslook en brandnetels wordt gebruikt in verschillende gerechten.
Traditionele Scandinavische desserts bevatten vaak ingrediënten als kaneel, kardemom en amandelen, zoals kaneelbroodjes (kanelbullar), rijstpudding (risengrynsgrøt) en verschillende fruit- en bessentaarten.
In de voorbije decennia heeft de Scandinavische keuken internationale erkenning gekregen door de opkomst van de New Nordic Cuisine. Chef-koks zoals René Redzepi van Noma in Kopenhagen en Mathias Dahlgren van het gelijknamige restaurant in Helsingborg gebruiken lokale, seizoensgebonden ingrediënten en traditionele methoden en zetten ze een innovatieve en hoog aangeschreven keuken neer.
In de rest van dit artikel hebben we het over de Zweedse keuken, in deel 2 komen de buurlanden aan de beurt.
De Zweedse keuken
De Zweedse keuken onderscheidt zich op een aantal vlakken van de culinaire tradities van haar buurlanden.
Traditionele ingrediënten worden dikwijls gebruikt voor stevige en troostrijke maaltijden, geen overbodige luxe met de lange, koude winters. Het Zweedse concept lagom van evenwicht en gematigdheid vinden we ook terug in het eten. Enkele specifieke aspecten van deze inspirerende keuken.
- De Zweedse gehaktballen (köttbullar, spreek uit sjeutbullar) zijn misschien wel het meest iconische Zweedse gerecht (bedankt, Zweedse meubelgigant). De gehaktballen worden meestal gemaakt met rund- en varkensvlees, broodkruim en kruiden waaronder komijn. Ze worden doorgaans geserveerd met vossenbessensaus en romige aardappelpuree.
- Een smörgåsbord (letterlijk ‘sandwichtafel’) is een maaltijd met een groot buffetr aan koude en warme gerechten, waaronder haring, gepekelde zalm, ingemaakte groenten, gehaktballen en open sandwiches (canapés). Smörgåstårta lijkt dan weer op een hartige sandwichcake. Lagen brood worden afgewisseld met verschillende vullingen zoals garnalen, eieren en mayonaise. Als versiering liggen er typisch komkommers, tomaten en kruiden op.
- Voor de durvers is er surströmming, gefermenteerde haring met een sterke, prikkelende geur, meestal geserveerd op knäckebröd met uien, zure room en aardappelen. Surströmming is een aangeleerde smaak en wordt beschouwd als een delicatesse.
- En natuurlijk mag fika in dit lijstje niet ontbreken, een gekoesterde Zweedse traditie om koffiepauze te nemen met gebak of cake. Het is een sociale en culturele traditie die ontspanning en gezelligheid aanmoedigt. De populaire met kardemom en kaneel gekruide kaneelbroodjes (kanelbullar) horen er ook vaak bij.
- Op de traditionele kreeftenfeestjes (kräftskivor) in de late nazomer doet iedereen zich tegoed aan kreeft met dille. Op donderdag is het tijd voor erwtensoep (ärtsoppa), vaak geserveerd met een stevige schep mosterd, gevolgd door pannenkoeken met slagroom en jam als dessert. En op vrijdag is het (raar maar waar) taco-avond!
Om het je gemakkelijk te maken, vind je hieronder een lijstje met de belangrijkste ingrediënten die je zeker in je voorraadkast wil hebben als je experimenteert met de Scandinavische keuken!
Kaneel, kardemom, allspice (pimento), muskaatnoot, jeneverbes, mosterdzaad, dille, kruidnagel, gember, korianderzaad, vanille, steranijs, dijon- of graanmosterd, tijm, oregano, laurierblad, bouillon
Afbeelding via Freepik
