De Oost-Europese keuken is niet overal even bekend, en toch gebeuren er heel wat interessante dingen. Laten we echter beginnen met te zeggen dat dé Oost-Europese keuken eigenlijk niet bestaat. Je kan de landen van Europa namelijk op verschillende manieren groeperen, al naargelang van de gebruikte criteria. Onze selectie bestaat uit Polen, Tsjechië, Slovakije, Hongarije, Oekraïne, Moldavië en Rusland — maar ook andere indelingen zijn mogelijk.
Elk van deze landen heeft natuurlijk zijn eigen unieke gerechten en culinaire tradities. Toch zijn er heel wat gemeenschappelijke kenmerken.
De keuken van deze landen wordt vaak gekenmerkt door stevige, vullende maaltijden, een weerspiegeling van het koudere klimaat en de landbouwgeschiedenis van de regio.
Veel gerechten zijn ook verbonden met culturele en religieuze vieringen: specifieke gerechten zijn vaak voor bepaalde feestdagen of speciale gelegenheden gereserveerd.
Naast donker rogge- en tarwebrood zijn er nog een heel aantal bijzondere gemeenschappelijke gerechten:
- Knoedels: balletjes van pasta-, aardappel-, of brooddeeg. Soms wordt zelfs gewoon oud brood gebruikt. Oorspronkelijk komen ze uit Bohemen.
Er bestaan gevulde en ongevulde versies; de ongevulde worden vaak als bijgerecht gegeven bij vlees of groenten. De gevulde knoedels worden ook als voorgerecht geserveerd, en de vulling bestaat typisch uit aardappelen, vlees of kaas. Voor desserts kunnen de vullingen ook zoet zijn, vaak fruit zoals pruimen of abrikozen, geserveerd met boter en bloemsuiker. - Pierogi zijn flapjes van ongerezen deeg met verschillende vullingen. Ze zijn hét nationale gerecht van Polen. Traditioneel maakten vrouwen van verschillende generaties samen pierogi met Kerst en Pasen, want het vraagt heel wat tijd om ze te maken: eerst het deeg, dan de vulling en tenslotte alles kunstig in elkaar vouwen.
Tegenwoordig worden ze zowel als voor- of hoofdgerecht en als dessert gegeten. Ze lijken op ravioli maar doorgaans zijn ze groter en in de vorm van een halve maan. Ze doen qua vorm sterk denken aan de Chinese of Japanse gyoza, wat niet zo vreemd is want vermoedelijk zijn ze in de 13de eeuw vanuit China in Polen beland.De vulling bestaat gewoonlijk uit kwark, gehakt, spek, aardappelen, witte kool of bloemkool, uien en champignons. De zoete versies worden met verschillende soorten fruit gevuld zoals aardbeien, allerhande bessen en appels. Pierogi worden net als knoedels een paar minuten gekookt. Daarna worden ze soms gebakken in een pan of in de oven.
Andere gelijkaardige gevulde deegjes zijn de Russische piroshki en de strudel uit de Oostenrijk-Hongaarse keuken. - De lokale groenten zijn naast de aardappel, andere wortel- en knolgewassen zoals wortelen, rapen en bieten, en ze zitten vaak in soepen en stoofpotjes. Daarnaast nemen kolen een belangrijke plaats in, zoals in gevulde koolbladeren: golabki in Polen, golubtsy in Rusland en Oekraïne, holubtsi in Tsjechië en Slovakije, Töltött Káposzta in Hongarije en sarmale in Molvavië.
- Varkensvlees is een van de populairste vleessoorten: in worsten, als gebraad of schnitzels en in stoofschotels. In sommige regio’s wordt ook veel kip en rund gegeten in stoofschotels of gegrild. In landen met een jachttraditie komt ook wild zoals hert en konijn regelmatig op tafel.
- Veel lokale seizoensgebonden ingrediënten worden ingemaakt om de houdbaarheid te verlengen; zuurkool is hier het bekendste voorbeeld van, maar ook pickles van komkommers, tomaten, paprika’s, knoflook en nog veel andere groenten zijn populair. Daarnaast zijn ook gefermenteerde zuivelproducten zoals kefir en yoghurt niet uit deze keuken weg te denken. Ze worden vaak geserveerd als drank of gebruikt in gerechten zoals soepen en desserts.
- Soep en stoofpotjes spelen een belangrijke rol in de Oost-Europese keuken. Borscht, de bietensoep uit Polen en Rusland, is het beroemdste voorbeeld en wordt geserveerd met zure room. Een andere traditionele soep is koolsoep, waarin zuurkool en aardappelen verwerkt zijn. En ten slotte is er natuurlijk ook goulash, de Hongaarse stoofpot van rundvlees, ui en paprika.
- Zoet gebak, cake en koekjes ontbreken ook niet: strudels en gelaagde taarten zijn erg populair, vaak met honing, noten en fruit. Palacsinta is een typisch Hongaarse lekkernij, die heel vergelijkbaar is met de Franse crêpes. De zoete variant wordt vaak op straat als snack verkocht, zoals onze warme wafels. Ze bestaan ook met hartige vullingen, zoals kip en paprikasaus.
De Oost-Europese keuken vormt natuurlijk geen eiland; verschillende landen, waaronder Hongarije werden ook beïnvloed door de Ottomaanse keuken. Gerechten zoals kebabs en gevulde paprika’s zijn daar het resultaat van.
Ook uit de Joodse culinaire tradities hebben landen als Polen, Rusland, Oekraïne en Hongarije bepaalde gerechten overgenomen zoals tsimmes (een stoofpot van wortelen met gedroogd fruit zoals pruimen en rozijnen), latkes (aardappelpannenkoekjes), gefillte fish (visballetjes) en rugelach (halvemaanvormig koekje met een vulling van o.a. rozijnen, walnoten, kaneel, marsepein, chocola of jam).
De belangrijkste terugkerende ingrediënten in deze keukens zijn: paprikapoeder in al zijn vormen (natuur, gerookt, mild, pikant), karwijzaad, gedroogde pruimen, rozijnen, kaneel, uien en knoflook, zure room, aardappelen, kolen, dille, boekweit, paddenstoelen, paprika, zuurkool, mierikswortel, polenta, zonnebloemolie, peterselie en kaas.
Afbeelding door Timolina via Freepik
